Ülkemizde ve dünyada, telif hakkına sahip olmayan yazılımların kullanımı oldukça yaygın bir sorundur. Özellikle ticari faaliyet gösteren kuruluşlarda, lisanslı yazılımların maliyetinden kaçınmak amacıyla lisanssız yazılımların kullanılması, ticari işlerin aksamasına, hukuki ve cezai yaptırımlarla karşılaşma riskini doğurmaktadır.

1-) Lisanssız Yazılım ve Yazılım Korsanlığı Nedir?

Lisanssız yazılım, bir bilgisayar programının telif hakkına tabi olduğu halde, o programın sahibi ya da yetkilisi tarafından verilen kullanım lisansına uygun olarak kullanılmaması durumunu ifade eder. Bu, yazılımın kopyalanması, dağıtılması, kurulması veya kullanılması için gerekli olan lisansın yasal olarak alınmamış olması anlamına gelir. Yazılım lisansları genellikle yazılım geliştiricisi veya satıcısı tarafından belirlenen kullanım koşullarını ve hakları içerir. Telif hakları, yazılım geliştiricisinin veya şirketin, yazılımın kullanımı üzerindeki kontrolünü ve mülkiyetini koruma hakkını ifade eder.

Lisanssız yazılım kullanmak, sadece hukuki sorunlara yol açmakla kalmaz, aynı zamanda güvenlik risklerini de beraberinde getirebilir. Çünkü lisanslı yazılımlar genellikle güvenlik güncellemeleri ve destek sağlar, lisanssız yazılımlar ise bu avantajlardan mahrum kalabilir.

2-) Lisanssız Yazılım Kullanmanın Hukuki ve Cezai Yaptırımları Nelerdir?

Yazılımlar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) madde 2/f.1 kapsamında “İlim ve edebiyat eserleri” kapsamına dahil tutulmakta ve korumaya değer bir eser olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla yazılım programı sahibinin, maddi ve manevi hakları FSEK kapsamında koruma altındadır. FSEK, maddi ve manevi hakların ihlali halinde hukuk ve ceza davaları olmak üzere açılabilecek davaları iki kategoriye ayırmıştır.

2.1-) Yazılım programları üzerindeki haklara sahip olan kişi, maddi ve manevi haklarının ihlali durumunda, bu haklarına sağlanan koruma kapsamında çeşitli hukuki yaptırımlara başvurabilir. İhlal durumunda başvurulabilecek hukuki yollar aşağıdaki gibidir.

• Tecavüzün Ref’i: FSEK madde 66’da, manevi ve mali hakları tecavüze uğrayan kimsenin tecavüz edene karşı tecavüzün ref'ini dava edebileceği düzenlenmiştir.
• Tecavüzün Men’i: FSEK madde 69’da, mali veya manevi haklarında tecavüz tehlikesine maruz kalan eser sahibinin, muhtemel tecavüzün önlenmesini dava edebileceği düzenlenmiştir.
• Tazminat Davaları: FSEK madde 70’de, manevi hakları ihlal edilen kişinin, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenmesi için dava açabileceği düzenlenmiştir.

2.2-) Lisanssız Yazılım kullanma suçu, FSEK ve Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) yer alan yasal düzenlemeler kapsamında cezai yaptırımlara da tabi kılınmıştır.

Fsek madde 71/1 “Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.”

Lisanssız yazılım kullanma suçu ve cezası ile ilgili olarak, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında başka bir suç daha bulunmaktadır. İlgili Kanunun 72. maddesine göre, bir bilgisayar programının izinsiz kullanılmasını engellemek amacıyla oluşturulan ek programları (güvenlik lisans veya anahtar) devre dışı bırakan kişi, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilmektedir.

Türk Ceza Kanunu kapsamında ise söz konusu fiil, 243. maddede düzenlenen “Bir bilişim sisteminin bütününe veya bir kısmına, hukuka aykırı olarak giren veya orada kalmaya devam etme”, 244. Maddede ise ‘’Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme’’ çerçevesinde cezalandırılacaktır.

3-) Lisanssız Yazılım Nasıl Tespit Edilir?

Firmalar, lisanssız yazılımları tespit etmek amacıyla kendi ürünlerine yerleştirecekleri kodları kullanabilir; bu kodları kullanarak, bilgi gönderme işlemi gerçekleştirebilirler. Ancak, lisanssız yazılımların tespitinde en etkili yöntemlerden biri, anti-virüs programlarıyla iş birliği yapmaktır. Bilgisayarınızdaki anti-virüs programları, diğer yazılımlarınızın lisanslı olup olmadığını kontrol edebilir. Bu iş birliği sayesinde anti-virüs programları, tespit ettikleri lisanssız yazılımları şirketlere bildirmektedir.

Son dönemdeki işletim sistemleri de anti-virüs programlarının yanı sıra bu tür bir yöntemi kullanarak lisans sahiplerine bilgi gönderebilmektedir.

Lisanssız yazılım kullanımını tespit etmek için başka bir yöntem ise İnternet Servis Sağlayıcı (ISP) kontrollü erişim günlüklerinin raporlarıdır. Bu yöntem, lisanssız yazılımların indirilmesine izin veren sitelere bağlanan kullanıcıların bilgilerini ilgili taraflara iletmektedir.

Ayrıca, lisanssız yazılım kullanımıyla ilgili şüpheli durumları bildirebilecek üçüncü şahısların olabileceğini unutmamak önemlidir. Bu nedenle, lisanssız yazılım kullanımıyla ilgili dikkatli olmak ve uygun lisanslama yöntemlerini tercih etmenin önemli olduğunu hatırlatmak isteriz.